GASLIGHTING – WRÓG KTÓREGO POWINIENEŚ POZNAĆ

Kiedy pisze się o gaslightingu i jego ofiarach, najczęściej robi się to w odniesieniu do związków, gdzie ofiarą zwykle jest kobieta a agresorem mężczyzna. Jednak gaslighting w dzisiejszych czasach dawno wykroczył poza ramy osobistych kontaktów międzyludzkich i można go bez trudu odnieść także do tych, którzy dziś zarządzają światem. Tym bardziej warto poznać to zjawisko i dowiedzieć się czym jest, jak je rozpoznawać oraz jak z nim skutecznie walczyć.

Wielu z Was zapewne niewiele wie o gaslightingu albo wręcz nigdy o nim nie słyszało, dlatego warto na początku przedstawić obiekt naszych rozważań formalnie: W skrócie gaslightingu można określić jako najbardziej okrutną i wyrafinowaną formę przemocy psychicznej, mającą na celu całkowite przejęcie kontroli nad ofiarą, przekonanie jej, że to w co wierzy, co odczuwa i myśli nie jest prawdą; manipulowanie nią w taki sposób, aby przyjmowała za jedyną prawdziwą wersję rzeczywistości tę, którą podaje oprawca. I nawet, gdy ofiara instynktownie czuje, że oprawca kłamie i manipuluje nią, powątpiewa własnym uczuciom i własnej ocenie, i podporządkowuje się wpływowi gaslightingra. Tego zjawiska w żaden sposób nie wolno bagatelizować, ponieważ jest to rodzaj przemocy psychicznej, nie mniej niszczącej jak przemoc fizyczna.

Gaslighting w przeciwieństwie do przemocy fizycznej, zamiast ciało atakuje emocje, wpychając ofiarę w prawdziwą pętlę wątpliwości i braku zaufania do własnych odczuć i myśli, niszcząc poczucie wartości. To ostatecznie może doprowadzić do całkowitego skruszenia odporności psychicznej, stanów lekowych i depresji. Ofiary gaslightingu niekiedy zachowują się jak osoby z syndromem sztokholmskim – usprawiedliwiają swoich oprawców, przepraszają ich i starają się zrobić wszystko, by zaspokoić jego oczekiwania. Gaslighting często ma miejsce w rodzinach dysfunkcyjnych, w toksycznych związkach, w relacji przełożony-podwładny ale także … w świecie polityki ( co mało kto zauważa ).

Samo słowo gaslighting w języku angielskim oznacza „przygaszanie światła” i w psychologi nie ma polskiego odpowiednika językowego. Można więc po prostu mówić o przygaszaniu lub gaszeniu światła w znaczeniu podporządkowywania sobie, wręcz niszczenia psychicznego i emocjonalnego, ofiary przez oprawcę.

Jak rozpoznać gaslighting?

Osoby stosujące „przygaszanie światła” są prawdziwymi ekspertami w odnajdywaniu i wykorzystywaniu twoich słabych punktów. Wiedzą jaka jest twoja wrażliwość, podatność na zranienie, czego się boisz, co cię stresuję; znają twoje kompleksy i wykorzystują to przeciwko tobie. Sprawiając, że przestajesz sobie wierzyć, swoim osądom, swojej pamięci a nawet zdrowemu rozsądkowi – robiąc z ciebie przysłowiowego wariata w każdej sytuacji, kiedy zaczynasz podejrzewać lub zbliżać się do prawdy, która dla nich jest zagrożeniem.

Trywializują twoje uczucia, sugerują, że nie mają one żadnego znaczenia lub posądzają cię o wyolbrzymione reakcje. Kontrargumentują kwestionując twoją pamięć, tworzą na poczekaniu nowe szczegóły albo zaprzeczają, że to o czym mówisz w ogóle się wydarzyło a nawet starają się obwiniać ciebie za zaistniałą sytuację. Zbywają, lekceważą twoje próby nawiązania rozmowy na dany temat lub starają się oskarżyć ciebie o próbę wprowadzenia ich w błąd. Zatajają przed tobą fakty, nie chcą udzielić jasnej, zgodnej z prawdą odpowiedzi. Starają się odwrócić twoją uwagę, gdy próbujesz mówić o swoich obawach związanych z ich postępowaniem, zmieniają temat na zupełnie niezwiązany ze sprawą albo sugerują, że to ty zmyślasz i zwyczajnie czepiasz się bezpodstawnie. Kiedy mówisz o konkretnym zdarzeniu lub czymś co zostało powiedziane, będą udawać, że tego nie pamiętają albo zaprzeczać, że to w ogóle miało miejsce. Starają się przeinaczać i żonglować tym, co mówisz w taki sposób, aby wykazać, że coś ci się uroiło, że jesteś niewiarygodny a to, co twierdzisz nie ma żadnego znaczenia. Nie mają żadnych skrupułów sugerować innym ludziom, że nie pamiętasz rzeczy poprawnie, że nazbyt często się mylisz i zmyślasz, że nie masz dość wiedzy, doświadczenia albo autorytetu, aby o czymś dyskutować z „mądrzejszymi” od siebie. 

Gaslighting opiera się na kłamstwie i manipulacji. Ludzie którzy się nim posługują nie mają z tym żadnego problemu, ponieważ nie doświadczają empatii a ich postrzeganie świata sprowadza się do wywyższania własnej osoby w stosunku do innych. Dlatego też gaslighting często wiąże się z narcystycznym zaburzeniem osobowości.

Związki z osobami skłonnymi do „przygaszania światła” zawsze są toksyczne. Nie sposób stworzyć tam prawdziwego partnerstwa i więzi, ponieważ ludzie ci nie są zainteresowani w budowaniu takich relacji. Ich stosunek do ludzi sprowadza się do podporządkowania sobie innych i użytkowania ich tak długo, jak długo będzie to dla nich korzystne i wygodne. Jay Carter, badacz zjawiska gaslightingu, twierdzi, że tylko 1% ludzi celowo wykorzystuje tę technikę manipulacji, aby z premedytacją zranić swoją ofiarę. Natomiast 20% ludzi używa jej nie do końca świadomie, jako mechanizm obronny, podczas gdy cała reszt ludzkości robi to niezwykle rzadko, sporadycznie i kompletnie nieświadomie.

Oczywiście gaslighting nie zawsze jest cechą psychopaty lub narcyza z zaburzeniami osobowości. Uciekają się do niego także niewierni partnerzy, chroniczni kłamcy, ludzie którzy mają coś do ukrycia. Może to też być zły nawyk, którego można się wyzbyć uświadamiając go sobie. Jednak tak czy inaczej, gaslighting robi w dzisiejszych czasach prawdziwą cichą karierę. Bez rzucania się w oczy i ogłaszania na dachach swego istnienia, ponieważ wkroczył dalece głębiej w nasz świat niżby na pozór się wydawało. Rozgościł się bowiem z sukcesem w świecie polityki oraz rozmaitych „autorytetów” medialnych, mających ogromny wpływ na jakość życia zwykłych ludzi i postrzeganego przez nich otoczenia.

Wielu ludzi zaczęło dziś wreszcie dostrzegać, że światem rządzą psychopaci lecz nie potrafią w większości wciąż zrozumieć, jak było w ogóle możliwe to, iż ci osobnicy zaszli aż tak daleko i wysoko bez zdradzenia się ze swoją prawdziwą osobowością, celami i pobudkami. Ale nie byłoby to nigdy możliwe bez zastosowania manipulacji – celowego wprowadzania w błąd, zatajania, okłamywania i przeinaczania faktów, i wydarzeń.

Zapewne wielu ludzi wie czym jest inżynieria społeczna ale bardzo niewielu dostrzega znak równości pomiędzy gaslightingiem a inżynierią społeczną, która tak naprawdę jest właśnie „wygaszaniem światła” tyle tyko, że w odniesieniu do całych społeczności, a bardzo często wręcz globalnie. A nie tylko w odniesieniu do jednostki.

Mówiąc kolokwialnie, nikt kto jest przy zdrowych zmysłach nie będzie odczuwał potrzeby podporządkowywania sobie kogokolwiek do własnych poglądów dla wywindowania własnej osoby na pozycję „pana i władcy” decydującego o istnieniu lub nie istnieniu innych ludzi, żyjących obok niego, oraz przyszłości całego świata. A przecież właśnie to czynią aktualni „władcy” Ziemi.

Ci którzy nie zdołali dostrzec i zrozumieć tego wcześniej mogli doświadczyć to na wielką skale, i bardzo agresywnie, w ciągu ostatnich lat ( 2020 -2022 ). A mino to ów teatrzyk trwa dalej, scenografia się nie zmienia i wszyscy aktorzy pozostają na swoich miejscach. Mimo iż rosną grupy ludzi, którzy zrozumieli już w czym biorą udział i do jakich celów zostali użyć, wydaje się, że nie mają siły przebicia a gaslightingerzy mają się świetnie i dalej prą do realizacji swoich planów, wciąż używając tych samych tricków, którymi manipulowali ludźmi wcześniej.

Czy można w jakiś sposób wyjść z tego piekła manipulacji, kłamstwa i obłędu?

Można! Ale wymaga to osobistej pracy. Przede wszystkiej pracy nad zasobami – czyli osobistym systemie wartości opartym na prawdzie, szlachetności, uczciwości, empatii, odróżnianiu prawdy od kłamstwa, uważności. To będzie solidnym fundamentem dla stworzenia mocnego poczucia własnej wartości, osobistego systemu ocen i zaufania do własnych odczuć i wiedzy. Czyli właśnie naszymi wewnętrznymi zasobami bez których trudno mierzyć się ze środowiskiem kłamstwa i manipulacji, niezależnie czy ono dotyczy strefy mikro czy makro.

Dla każdego manipulanta i kłamcy, niezależnie czy to dotyczy tych z którymi mamy do czynienia w naszym osobistym życiu czy tych w odniesieniu globalnym, którzy chcę przejąć kontrolę nad naszym losem i światem w którym żyjemy, nie ma nic straszniejszego i gorszego, niż mierzenie się z prawdą i staniecie w pełnym świetle dnia. Dlatego kategoryczne domaganie się ujawnienia kłamstw i skonfrontowanie manipulatorów z prawdą jest tym narzędziem, które gwarantuje pokonanie ich. Oczywiście będą próbowali się bronić, na miarę swoich możliwości, czyli dalej przy użyciu kłamstw, manipulacji, zatajeń, pozorów. A gdy tego zabraknie, poprzez przemoc, agresję oraz wszelkie możliwe próby upodlenia, poniżenia i uwłaczania godności swoich przeciwników, licząc na zastraszenie i rezygnację. Jednak jeśli człowiek jest silnie ugruntowany w prawdzie i świadom tego kim jest, co odczuwa oraz co wie, nie jest podatny na żaden rodzaj zastraszania ze strony kogoś, kogo jedyną bronią jest kłamstwo i manipulacja. Prędzej czy później ktoś taki upadnie, bo jego manipulacyjny arsenał, w gruncie rzeczy jest bardzo ograniczony, i zwykle manipulatorzy mają tego świadomość. Dlatego właśnie nie mają żadnych zahamowań przed okłamywaniem ciebie na setki sposobów, bo wiedzą, że z chwilą kiedy zrozumiesz, że ci to robią, definitywnie przegrali.

I to jest to, co powinieneś wiedzieć – możesz być ofiarą gaslightingu tak długo, jak długo nie wiesz/nie rozumiesz, że jesteś manipulowany po to, by ktoś inny mógł wykorzystywać cię do własnych celów. Z chwila gdy wiesz, że ktoś to robi, kończy się jego kontrola nad tobą a ty możesz korzystać ze wszystkich swoich zasobów, aby postawić go w prawdzie i skonfrontować z własnymi czynami.

I tego się trzymaj, nie zależnie czy masz do czynienia z gaslightingrem w swoim najbliższym otoczeniu czy z kimś, komu wydaje się, że jest panem tego świata i twojego losu.

Rita Blackwood