ŻAŁOBA PO ZWIERZĘCIU

Zwykle zwierzęta trafiają do ludzkiego domu, gdy są jeszcze zwierzęcymi dziećmi lub znajdują u nas bezpieczną przystań po różnych przejściach już jako istoty dorosłe. Bierzemy je pod nasz dach, by wnosiły w nasze życie radość, by stawały się naszymi przyjaciółmi i towarzystwem; by były kimś bliskim, kto zawsze przy nas będzie trwać niezależnie od naszego zasobu portfela, wieku czy zewnętrznych walorów. Zwierzęta stają się członkami naszych rodzin tak samo jak ludzie z których te rodziny się składają. Ale w przeciwieństwie do czasu życia człowieka, życie zwierząt jest znacząco krótsze a starość i choroba dopada zwierzęta nieporównywalnie szybciej niż nas. Wtedy przychodzi czas próby – sprawdzian naszej ludzkiej przyjaźni. Odwrócenie ról, gdy to my musimy udowodnić swoje przywiązanie i przyjaźń względem tego zwierzęcia, które wiernie żyło przy naszym boku iks lat.

Nie chcę tu poruszać drażliwego tematu ludzi, którzy w takich chwilach dopuszczają się okrucieństwa wobec zwierząt, mimo że w najbliższym czasie mam zamiar i temu tematowi poświęcić osobny artykuł, teraz chcę jednak mówić tylko o tych spośród nas, którzy faktycznie byli i nadal są przyjaciółmi dla swoich zwierząt także w tym najtrudniejszym dla nich okresie, czyli w czasie starości, choroby i umierania.

Myślę, że dla większości ludzie prawdziwie znających zwierzęta z którymi na co dzień żyją i które kochają, nie będzie żadnym odkryciem fakt, że większość zwierząt ma psychikę na poziomie emocjonalnym i intelektualnym równą dwu-czteroletniemu ludzkiemu dziecku. A przecież nikt przy zdrowych zmysłach nie powie, że dzieci w tym wieku są bezrozumne albo nie mają żadnych potrzeb lub też nie są zdolne do odczuwania miłości, przywiązania, strachu, bólu i tym podobne. Wielu jednak ludzi do dziś tak właśnie myśli w odniesieniu do zwierząt, mimo iż jest to wierutne kłamstwo.

Zwierzęta wnoszą w nasze życie ogromny zastrzyk równowagi i spokoju emocjonalnego. Ich bliskość podnosi nas na duchu, poprawia nastrój, pozwala patrzeć bardziej optymistycznie na świat; budzi w nas większą dozę wrażliwości, opiekuńczości, delikatności i troski a nawet ma właściwości lecznicze, jak na przykład głaskanie i przytulanie zwierzęcia uspakaja i wpływa na jakość snu a mruczenie kota wyrównuje ciśnienie krwi i łagodzi ból.

Zwierzęta są naszymi towarzyszami i w pełni zasługują na nasz szacunek, opiekę i miłość. Dlatego dla nikogo nie powinno być czymś nienormalnym lub dziwacznym, gdy osoby zżyte ze swoimi zwierzęcymi przyjaciółmi, po ich śmierci, odczuwają bolesną stratę, którą muszą przeboleć w taki sam sposób, jak żałobę po utracie ludzkiego członka rodziny lub przyjaciela. Jest to zupełnie normalne i powinniśmy taki czas w życiu naszych bliskich, czy znajomych, uszanować, nie próbując bagatelizować go mówiąc „ale o co chodzi, przecież to tylko był pies, kot, królik, papużka...” - to przede wszystkim był bardzo bliski przyjaciel! Kochany całym sercem a taka strata ogromnie boli niezależnie od tego, czy jesteśmy dziećmi, czy osobami dorosłymi.

Wielu miłośników zwierząt powtarza, że nierzadko wolą towarzystwo zwierząt od towarzystwa ludzi, bo zwierzęta w przeciwieństwie do tych ostatnich nigdy nie zawodzą; obdarzają bezgraniczną, bezinteresowną miłością i zaufaniem, i trwają przy człowieku nawet wtedy, gdy opuszczą go wszyscy ludzcy przyjaciele.

Nie da się zaprzeczyć, że to wszystko, to prawda. Często jest też tak, że my nie dorastamy i nie zasługujemy na zwierzęcą wierność, miłość i zaufanie, ponieważ nie ma w nas bezinteresowności ani wierności będącej ponad to, co niesie życie. Jednak jeśli choć trochę zechcemy poświęcić swego czasu i uwagi, zwierzętom żyjącym tuż obok nas, dość szybko odkrywamy, że możemy się wiele od nich nauczyć.

Nie bądźmy więc zdziwieni, albo co gorsza, oburzeni, jeśli ktoś nam znany po śmierci swojego zwierzęcego przyjaciela odczuwa głęboki smutek; płacze, tęskni albo potrzebuje go wspominać. Nie ma w tym ani niczego oburzającego ani niczego nienormalnego lecz jest to naturalna reakcja człowieka na głęboką stratę wiążącą się z silną więzią emocjonalną. Spędzając wiele lat z jakimś zwierzęciem pod jednym dachem, dzieląc z nim kawałek swojej przestrzeni i czasu, swoje emocje i uczucia, byłoby rzeczą nienormalną nieodczuwanie żadnego braku, żadnej straty i żadnej więzi. Jeśli one są, to oznacza, że emocjonalne potrzeby tak zwierzęcia jak i człowieka zostały w pełni zaspokojone, i to jest dobre. Kiedy umiera człowiek oczekujemy, że jego bliscy będą celebrować stratę w postaci roku żałoby i oczekujemy tego nawet wówczas, gdy z punktu widzenia człowieczeństwa ta osoba urągała wszelkim zasadom moralnym oraz pozostawiała ogromnie wiele do życzenia jako człowiek. Jednak gdy odchodzi przyjaciel zwierzęcy, który nigdy nie zawiódł a jego miłość i wierność zawsze pozostawała bezgraniczna i bezinteresowna, niektórzy się oburzają widząc czyjeś cierpienie po takiej stracie. Czy to nie wyjątkowy przejaw naszej pychy i hipokryzji?

Jeśli więc ktoś z twoich bliskich właśnie stracił swego zwierzęcego przyjaciela i bardzo cierpi z tego powodu, uszanuj to i pozwól mu przepracować jego ból. Pozwól mu wypłakać się. Pozwól mu na opowieści wspominające jego pupila. Pomóż mu w pochówku ukochanego zwierzaka i nie umniejszaj znaczenia oraz wartości w życiu tego człowieka jego przyjaciela wyłącznie dlatego, że przyjaciel ów był zwierzęciem a nie człowiekiem. To nie ma żadnego znaczenia, ponieważ miłość, przyjaźń i więź jest ponad gatunkowa i są do niej zdolni tak samo ludzie jak i zwierzęta. I pamiętaj abyś nie popełnił w okresie takiej żałoby jeszcze jednego kardynalnego błędu – nie próbuj pocieszać straty jaką odczuwa znana ci osoba za pomocą ofiarowania jej innego zwierzęcia, które miałoby „zastąpić” to, które właśnie odeszło. Zwierzęta to nie przedmioty. Zwierzęta to nie mebel wchodzący w skład wyposażenia domu, które można do woli wymieniać, zastępować i modyfikować. Zwierzewa to żywe, czujące i myślące istoty z których każda jest wyjątkowa i niepowtarzalna, jedyna w swoim rodzaju, dlatego niezastępowalna tak samo jak nie sposób zastąpić jednego człowieka innym. Jeżeli w ludzkim domu, w którym umarło jakieś zwierze, ma się pojawić inne, to musi być to przemyślana decyzja podjęta przez samą osobę zainteresowaną i tylko przez nią, ponieważ tylko wtedy w tym domu będzie szczęśliwe zarówno to nowe zwierze jak i ten człowiek, bo ono będzie miało się tam pojawić jako nowy domownik a nie jako erzac tego, które bezpowrotnie z niego odszedł. Nigdy nie rób prezentów z żywych istot ani tym ludziom, których chcesz pocieszyć po stracie innego zwierzęcia lub człowieka ani tym, których wyłącznie chcesz uszczęśliwić. Zwierze nie jest rzeczą, więc nie może być prezentem lecz świadomym wyborem. Świadomą, odpowiedzialną decyzją biorącą pod uwagę wszystkie aspekty jakie niesie życie także chorobę, starość i śmierć, i tylko podejmując taką decyzję możemy przyjmować do swego domu zwierze, bo tylko wtedy zapewnimy mu godne życie i nie zawiedziemy pokładanych w nas samych nadziei. Bo zwierzęta także mają wobec nas swoje nadzieje i oczekiwanie – one oczekują od nas, że będziemy je zawsze kochać i pozwolimy im być przy sobie do końca ich dni, dając pożywienie, ciepłe miejsce do spania, czułą dłoń zdolną do głaskania i nasz uśmiech oraz uwagę. 

Tylko tyle a jednocześnie aż tyle, więc gdy bierzesz do swego domu psa, kota, chomika, kanarka czy jakiekolwiek inne zwierze zastanów się, czy jesteś w stanie sprostać tym oczekiwaniom. Nie myśl o tym, czy to zwierze będzie twoim przyjacielem, bo bezspornie będzie, lecz pomyśl o tym, czy ty sam na pewno jesteś zdolny, by być przyjacielem dla niego i nie opuścić go także wtedy, gdy będzie stare i chore, i będzie potrzebowało twojej bliskości, gdy nadejdzie czas ostatecznego pożegnania. Jeżeli zdajesz sobie w pełni ze wszystkich tych rzeczy sprawę i jesteś gotów im sprostać, to jesteś też gotów na taką właśnie przyjaźń – przyjaźń najpiękniejszą na świecie. Przyjaźń na całe życie... i dłużej.

R.C. Blackwood